علی قنبریان / منصور رشیدی : ساختمانی دوطبقه است که طبقه فوقانی برای تحصیل و استراحت طلاب در نظر گرفته شده است و در زیر آن مسجد قرار دارد. از فضای مسجد علاوه بر اقامه نماز جماعت، برای بحث و مباحثه علمی طلاب و برگزاری برخی کلاس‌های درس استفاده می‌شود. سه تن از علما و روحانیون مشهورِ معاصر یعنی محمدعلی‌شاه‌آبادی، شیخ محمدحسین زاهد و میرزا عبدالکریم حق‌شناس از ائمه جماعات مسجد مذکور بوده‌اند. مسجد مذکور، سالیان دراز محل برگزاری سخنرانی‌ها و کلاس‌های اخلاق میرزا عبدالکریم حق‌شناس بود و ارادتمندان وی برای استفاده از ایشان به مسجد امین‌الدوله می‌آمدند. این مسجد، به‌همت فرخ‌خان امین‌الدوله، از رجال دوره قاجار، بنا نهاده شده است.
درباره این مسجد مستندی با عنوان «مسجد شب‌زنده‌دارها» تهیه شده است که به روایت اقدامات مرحوم آیت‌الله شاه‌آبادی، مرحوم شیخ حسین زاهد، و مرحوم میرزا عبدالکریم حق‌شناس در مسجد امین‌الدوله می‌پردازد که از شبکه اول سیما پخش شده است. محمدعلی‌شاه‌آبادی ۱۷ سال در تهران به تبلیغ و تدریس اشتغال داشتند. ایشان در این ۱۷ سال در مسجدهای سراج‌الملک و امین‌الدوله و مسجدجامع، اقامه نماز داشتند. پس از ارتحال شیخ محمدحسین زاهد، بنابر وصیت ایشان، آیت‌الله حق‌شناس به این مسجد وارد می‌شوند که حضور ایشان باعث رونق بیش از پیش جلسات اخلاق در این مسجد می‌شود تا آنجا که مسجد شب‌زنده‌دار به یک قطب معنوی در شهر تهران تبدیل می‌شود.
- امین‌الدوله که بود؟
فرخ‌خان امین‌الدوله از خاندان بزرگ و سلسله مشهور غفاری‌های ساکن شهر کاشان است. این خاندان یکی از طوایف اصیل و ریشه‌دار ایران و از جمله دودمان‌های کهنسال کشور باستانی ایران به شمار می‌رود. شجره حسب و نسب آنها به استناد مآخذ و مدارک معتبر از صدر اسلام تا عصر حاضر نسل اندر نسل با تسلسل و پیوستگی کاملی مشخص و محفوظ مانده است. در هر عهد و زمان به اقتضای اوضاع و احوال پیش‌آمد آن عصر شخصیت‌های بارز و رجال مؤثر نامداری از میان آنان برخاسته‌اند همچون کمال‌الملک که هنرمند چیره‌دست. سلسله نسب غفاری‌های کاشان به ابوذر غفاری، صحابی معروف، می‌رسد. بخشی از تبارنامه خاندان غفاری در کتابخانه و موزه ملک واقع در تهران خیابان ۳۰ تیر نصب شده است.
میرزا ابوطالب غفاری (فرخ‌خان) ۱۲۲۹ تا ۱۲۸۸ قمری، ملقب به امین‌الدوله، پسر میرزا محمدمهدی غفاری کاشی، از رجال قاجار بود. او در جوانی وارد دربار فتحعلی شاه شد. در ۱۲۳۹ به رتبه سرهنگی رسید و مدتی حکمران اصفهان و سپس گیلان شد. در ۱۲۶۰ به صندوق‌داری محمد شاه قاجار منصوب شد و مدتی به حکومت کاشان رفت. در سال ۱۲۷۲ از ناصرالدین شاه لقب امین‌الملک گرفت و برای امضای معاهده پاریس به‌عنوان سفیرکبیر به دربار ناپلئون سوم اعزام شد و سه سال بعد به ایران بازگشت.
وی در مدت اقامت خود در اروپا سفرنامه‌ای نوشت که به‌خاطر ثبت مذاکرات سیاسی با افرادی نظیر ناپلئون سوم، هوسمان، لئوپولد بلژیک، و شاهزاده ویکتوریای انگلیس توجه مورخان را جلب کرد. رفته‌رفته مشاهدات غیرسیاسی میرزا فرخ خان نیز توجهات را به خود جلب کرد. دکتر وحید وحدت، تاریخ‌نگار معماری، با تحلیل مشاهدات معماری و شهرسازی میرزا فرخ خان امین‌الدوله، سفرنامه او را یکی از منابع مهم در شکل‌گیری تجربه‌ای بومی از مدرنیته در ایران می‌داند. کتاب «سفرنامه فرخ‌خان امین‌الدوله (مخزن الوقایع) »، تألیف حسین‌بن‌عبداللّه سرابی به زبان فارسی، شرح مأموریت و مسافرت فرخ‌خان امین‌الدوله به نمایندگی ایران به ممالک اروپایی در سال ۱۲۷۲ قمری مطابق ۱۸۵۶ میلادی است.
میرزا فرخ خان پس از بازگشت به لقب امین‌الدوله نایل آمد. وی مدتی وزیر دربار ناصری بود و مدتی هم به حکومت خوانسار و نطنز رسید. او در ۵۹ سالگی در سال ۱۲۸۸ قمری در تهران درگذشت و در مقبره‌ای خصوصی در قم دفن شد. از جمله آثاری که امین‌الدوله از خود به جای گذاشت می‌توان به چارسوق امین‌الدوله در بازار کاشان اشاره کرد. فرخ‌خان از رجال سیاسی زمان ناصرالدین شاه قاجار است و شاه قاجار احکام و نامه‌هایی برای وی صادر کرده است. این اسناد در مراکز نگهداری مدارک و متون کهن وجود دارد و خوانش و بازیابی آنها اطلاعات ارزشمندی از دوره قاجار به‌دست می‌دهد. نمونه‌ای از نامه ناصرالدین شاه به فرخ‌خان امین‌الدوله در کتاب «اسناد تاریخی خاندان غفاری» جلد ۲ صفحه ۱۰۲ آمده است. نامه مذکور درباره جلوگیری مردم از مراجعه به طبیب انگلیسی است. گفته می‌شود هنرستانی با نام آیت‌الله بهبهانی در خیابان چهارراه سیروس واقع شده است که فرخ‌خان آن را اهدا کرده است.
- چاپ قرآن با کشف‌الآیات برای نخستین بار
فرخ‌خان امین‌الدوله به امور خیر دینی و گسترش معارف اسلامی اهمیت می‌داد. از نمونه‌های آن می‌توان از قرآنی نام برد که به‌همت ایشان، به تعداد زیاد، در زمان ناصرالدین شاه قاجار چاپ و منتشر و وقف بر مسلمانان شد. در سال ۱۲۷۳ قمری که امین‌الدوله به سفارت فرانسه و انگلستان و اروپای غربی مأمور شد، با کشف‌الآیات و فهرست کلمات قرآن در شهر پاریس آشنا شد و تصمیم گرفت که قرآن را به‌همراه کشف‌الآیات در ایران چاپ و منتشر کند. قرآن مذکور دارای کشف‌الابیات بوده و در قطع رحلی است و چاپ اول آن در صفر ۱۲۷۹ قمری و تجدید چاپ آن، پس از صد و یازده سال به‌وسیله نواده مرحوم امین‌الدوله یعنی آقای حسنعلی غفّاری معاون‌الدوله در ذیقعده ۱۳۹۰ انجام شد.
نظر شما